Ενδομητρίωση και γονιμότητα – Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Η ενδομητρίωση είναι μία αινιγματική γυναικολογική πάθηση που αφορά κυρίως γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Συμβαίνει όταν ιστός όμοιος με το ενδομήτριο (την εσωτερική «φόδρα» της μήτρας) αναπτύσσεται εκτός αυτής.

Οι εστίες ενδομητρίωσης εντοπίζονται συχνότερα στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, στους συνδέσμους της μήτρας, στην περιοχή ανάμεσα στον κόλπο και το έντερο ή στο περιτόναιο.

Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν στην ουροδόχο κύστη, στο έντερο, στον τράχηλο ή ακόμη και σε ουλές προηγούμενων χειρουργείων.

Η νόσος χαρακτηρίζεται από φλεγμονή, πόνο και συχνά επηρεάζει τη γονιμότητα.

Τα συχνότερα συμπτώματα της ενδομητρίωσης

Υπάρχουν τέσσερα συμπτώματα που εμφανίζονται πιο συχνά στις γυναίκες με ενδομητρίωση:

• Πόνος κατά την περίοδο (δυσμηνόρροια)
• Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή (δυσπαρευνία)
• Έντονη αιμορραγία στην περίοδο
• Υπογονιμότητα – περίπου 4 στις 10 γυναίκες με ενδομητρίωση δυσκολεύονται να συλλάβουν

Πολλές γυναίκες υποφέρουν για χρόνια πριν μάθουν ότι πάσχουν από ενδομητρίωση, καθώς τα συμπτώματα συχνά συγχέονται με άλλες παθήσεις.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διάγνωση μπορεί να καθυστερήσει έως και 7-12 χρόνια μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.

Δεν είναι τυχαίο ότι η ενδομητρίωση παραμένει υποδιαγνωσμένη, παρόλο που επηρεάζει 1 στις 10 γυναίκες παγκοσμίως, δηλαδή περίπου 190 εκατομμύρια γυναίκες.

Ενδομητρίωση και υπογονιμότητα

Η ενδομητρίωση αποτελεί μία από τις πιο συχνές γυναικολογικές παθήσεις και σχετίζεται στενά με την υπογονιμότητα:

• 30-50% των υπογόνιμων γυναικών πάσχουν από ενδομητρίωση.
• Σε σοβαρές μορφές, οι συμφύσεις και οι βλάβες στις σάλπιγγες εμποδίζουν τη φυσιολογική σύλληψη.
• Σε ελαφρύτερες μορφές, οι απόψεις διίστανται: άλλοι επιστήμονες θεωρούν ότι η ενδομητρίωση είναι η αιτία της υπογονιμότητας, ενώ άλλοι ότι εμφανίζεται επειδή η γυναίκα δεν έμεινε εγκαίρως έγκυος.

Μπορεί να κάνει παιδί μία γυναίκα με ενδομητρίωση;

Η απάντηση είναι ναι.

• Περίπου το 60% των γυναικών μένουν έγκυοι φυσιολογικά είτε αυτόματα είτε μετά από χειρουργική αποκατάσταση της ανατομίας (π.χ. αφαίρεση εστιών και λύση συμφύσεων).
• Για τις υπόλοιπες, λύσεις αποτελούν η ενδομητρική σπερματέγχυση και κυρίως η εξωσωματική γονιμοποίηση.

Οι θεραπευτικές επιλογές περιληπτικά

Φαρμακευτική θεραπεία

• Αναλγητικά/παυσίπονα: για τον έλεγχο του πόνου.
• Αντισυλληπτικά χάπια: ρυθμίζουν τον κύκλο και μειώνουν τα συμπτώματα.
• Προγεστερόνη και προγεσταγόνα: καταστέλλουν την ανάπτυξη των εστιών.
• Ανάλογα GnRH & αναστολείς αρωματάσης: μειώνουν τα οιστρογόνα, περιορίζοντας τις εστίες.
• Ενδομήτριο σπιράλ (Mirena): βοηθά σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Χειρουργική θεραπεία

• Λαπαροσκόπηση: διαγνωστική και θεραπευτική μέθοδος για αφαίρεση εστιών.
• Αφαίρεση εστιών ενδομητρίωσης και συμφύσεων: αποκαθιστά τη λειτουργία των γεννητικών οργάνων.
• Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις: υστερεκτομή με ή χωρίς ωοθηκεκτομή.

Εξωσωματική γονιμοποίηση και ενδομητρίωση

Ποια είναι τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής σε γυναίκες με ενδομητρίωση;

Η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί την πιο αποτελεσματική λύση για πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση.

Παρά το γεγονός ότι οι ασθενείς που πάσχουν από ενδομητρίωση συχνά παράγουν λιγότερα ωάρια και έχουν χαμηλότερα ποσοστά εμφύτευσης, τα ποσοστά γεννήσεων είναι πολύ καλά:

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το ποσοστό γεννήσεων σε γυναίκες με ενδομητρίωση που έκαναν εξωσωματική ήταν 31,1%, ενώ στη Γαλλία, το ποσοστό ήταν 24%.

Πρόσφατη μελέτη, του 2025, από τα πανεπιστήμια του Αμπερντίν και του Εδιμβούργου ανέλυσε τα αποτελέσματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε γυναίκες με χειρουργικά επιβεβαιωμένη ενδομητρίωση και τα συνέκρινε με τα αποτελέσματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε γυναίκες με άλλα αίτια υπογονιμότητας, για μία περίοδο 30 ετών (111.000 ασθενείς).

Τα στοιχεία έδειξαν ότι οι γυναίκες με ενδομητρίωση είχαν 4 φορές περισσότερες πιθανότητες εγκυμοσύνης σε σχέση με τις υπόλοιπες κατηγορίες.

Αυτό δείχνει ότι το πρόβλημα είναι αριθμητικό και όχι ποιοτικό: μπορεί να παράγονται λιγότερα ωάρια, αλλά αυτά που συλλέγονται είναι υγιή και δίνουν καλά έμβρυα.

Η μικρογονιμοποίηση ωαρίου, κατά την οποία ένα σπερματοζωάριο εισάγεται απευθείας στο ωάριο, μπορεί επίσης να βελτιώσει τα αποτελέσματα, ιδιαίτερα όταν υπάρχει και ανδρικός παράγοντας υπογονιμότητας.

Πότε αυξάνονται οι πιθανότητες επιτυχίας;

Όσο πιο γρήγορα μια γυναίκα προχωρήσει σε εξωσωματική γονιμοποίηση, τόσο πιο αυξημένες είναι οι πιθανότητες επιτυχίας.

Έρευνες δείχνουν ότι ιδανικά η εξωσωματική πρέπει να γίνεται 7-25 μήνες μετά από χειρουργείο για ενδομητρίωση, ενώ η καταστολή του κύκλου για 3-6 μήνες πριν την εξωσωματική αυξάνει έως και 4 φορές τα ποσοστά γεννήσεων.

Συμπέρασμα

Η ενδομητρίωση είναι μια μυστηριώδης αλλά διαχειρίσιμη πάθηση. Παρότι συχνά δυσκολεύει τη ζωή των γυναικών και δημιουργεί προβλήματα υπογονιμότητας, οι σύγχρονες θεραπείες – από την απλή φαρμακευτική αγωγή έως την εξωσωματική γονιμοποίηση – δίνουν πολύ καλές πιθανότητες επίτευξης εγκυμοσύνης.

Το σημαντικότερο είναι η έγκαιρη διάγνωση και η εξατομικευμένη ιατρική καθοδήγηση.

Σούσης Ιάκωβος
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Ιατρός Αναπαραγωγής
Institute of Life IASO