Δωρεά Ωαρίων: Ενδείξεις, Διαδικασία και Νομικό Πλαίσιο

Η δωρεά ωαρίων αποτελεί σήμερα μία από τις σημαντικότερες και πιο αποτελεσματικές επιλογές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, δίνοντας τη δυνατότητα σε γυναίκες που δεν μπορούν να παράγουν βιώσιμα ωάρια να αποκτήσουν παιδί.

Υπολογίζεται ότι περίπου 10-15% των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας, και σε ένα ποσοστό από αυτά, η μόνη ρεαλιστική λύση είναι η δωρεά ωαρίων.

Ποιες γυναίκες χρειάζονται δωρεά ωαρίων

Η θεραπεία αυτή ενδείκνυται για γυναίκες που δεν διαθέτουν ωάρια ή των οποίων τα ωάρια είναι ανεπαρκή ή χαμηλής ποιότητας.

Συχνά πρόκειται για γυναίκες μεγάλης αναπαραγωγικής ηλικίας, όπου η φυσική μείωση του ωοθηκικού αποθέματος καθιστά δύσκολη τη φυσιολογική σύλληψη.

Επίσης, η δωρεά ωαρίων εφαρμόζεται σε περιπτώσεις πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας, όταν δηλαδή η εμμηνόπαυση εμφανίζεται πριν τα 40 έτη, καθώς και σε γυναίκες με γενετικά νοσήματα ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες που θα μπορούσαν να μεταβιβαστούν στους απογόνους (π.χ. σύνδρομο Turner ή μωσαϊκισμός).

Ακόμη, γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία ή πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα που έχουν προκαλέσει μη αναστρέψιμη βλάβη στις ωοθήκες, αποτελούν υποψήφιες για δωρεά ωαρίων.

Η θεραπεία προσφέρει, επομένως, λύση σε περιπτώσεις όπου δεν είναι πλέον δυνατή η χρήση δικού τους γενετικού υλικού.

Επιλογή και προετοιμασία δότριας

Η δότρια ωαρίων επιλέγεται με βάση αυστηρά ιατρικά και βιοηθικά κριτήρια.

Υποβάλλεται σε εκτεταμένο έλεγχο υγείας, που περιλαμβάνει λήψη πλήρους ιατρικού και οικογενειακού ιστορικού, γυναικολογική εκτίμηση, ορμονικό και λοιπό εργαστηριακό έλεγχο (ηπατίτιδες, HIV, σύφιλη, καρυότυπο).

Εφόσον πληροί όλα τα κριτήρια, εντάσσεται στο πρόγραμμα δωρεάς.

Ακολουθεί φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών διάρκειας περίπου 10-12 ημερών με ήπια πρωτόκολλα, ώστε να παραχθούν πολλά ωοθυλάκια.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, γίνεται συνεχής υπερηχογραφική παρακολούθηση και έλεγχος ορμονών για τη βέλτιστη ρύθμιση της ανταπόκρισης.

Όταν τα ωοθυλάκια φθάσουν στο κατάλληλο μέγεθος, πραγματοποιείται ωοληψία με μικροεπέμβαση υπό μέθη.

Εργαστηριακή διαδικασία και εμβρυομεταφορά

Τα ωάρια που συλλέγονται γονιμοποιούνται την ίδια ημέρα με το σπέρμα του συζύγου ή συντρόφου της λήπτριας.

Τα έμβρυα που προκύπτουν καλλιεργούνται στο εργαστήριο για 3 έως 5 ημέρες και, εφόσον πληρούν τα μορφολογικά κριτήρια ποιότητας, μεταφέρονται στη μήτρα της λήπτριας με μια απλή, ανώδυνη διαδικασία που ονομάζεται εμβρυομεταφορά.

Παράλληλα, η λήπτρια προετοιμάζεται φαρμακευτικά για τη βέλτιστη ανάπτυξη του ενδομητρίου, ώστε να ευνοηθεί η εμφύτευση.

Σε φυσιολογική μήτρα και με ωάρια προερχόμενα από νέες, υγιείς δότριες, τα ποσοστά επιτυχίας φτάνουν το 70-80% ανά εμβρυομεταφορά, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο σε σχέση με τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας που χρησιμοποιούν δικά τους ωάρια.

Νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα

Η ελληνική νομοθεσία για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή θεωρείται από τις πιο σύγχρονες και φιλελεύθερες στην Ευρώπη, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζει αυστηρή εποπτεία από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ).

Η διαδικασία είναι ανώνυμη: η ταυτότητα της δότριας δεν γνωστοποιείται στη λήπτρια ούτε το αντίστροφο.

Με βάση τον Νόμο 4958/2022, η ηλικία της γυναίκας που υποβάλλεται σε εξωσωματική γονιμοποίηση, είτε με δικά της είτε με δανεικά ωάρια, έχει επεκταθεί έως τα 54 έτη, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει ιατρική γνωμάτευση και έγκριση της ΕΑΙΥΑ.

Η δότρια λαμβάνει αποζημίωση για την απώλεια εισοδήματος και τη βιολογική καταπόνηση, όχι οικονομική αμοιβή.

Όλες οι διαδικασίες καταχωρούνται στο ηλεκτρονικό μητρώο της Αρχής, εξασφαλίζοντας πλήρη διαφάνεια και ιχνηλασιμότητα.

Η βιολογική και επιγενετική διάσταση

Η σύγχρονη επιγενετική έρευνα αναδεικνύει ότι, πέρα από το γενετικό υλικό, το ενδομητρικό περιβάλλον επηρεάζει σημαντικά την έκφραση γονιδίων του εμβρύου κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης.

Έτσι, η γυναίκα που κυοφορεί παίζει ουσιαστικό βιολογικό ρόλο στη διαμόρφωση του φαινότυπου του παιδιού.

Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός δημιουργούν, επιπλέον, έναν μοναδικό ψυχοσωματικό δεσμό ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί της, ανεξάρτητα από την προέλευση των ωαρίων.

Η δωρεά ωαρίων, επομένως, δεν είναι μόνο μια ιατρική πράξη· είναι μια διαδικασία αλληλεγγύης, επιστημονικής τεκμηρίωσης και ελπίδας, που επιτρέπει σε πολλές γυναίκες να βιώσουν τη μητρότητα με ασφάλεια και πληρότητα.

Ιατρός Στυλιανός Παπαδόπουλος
Μαιευτήρας – Χειρούργος Γυναικολόγος
Institute of Life IASO